Rodzicielstwo to czasami jazda z zamkniętymi oczami. Niekiedy także bez trzymanki. W życiu każdego rodzica zdążają się sytuacje, w których musi zainterweniować — ale czy wiesz kiedy i w jakim stopniu ingerować w życie i wybory swojego dziecka, aby nie poczuła się zaatakowane i samo podjęło właściwą decyzję? Znalezienie równowagi między kontrolą rodzicielską a autonomią nastolatka jest kluczowe dla rozwoju dziecka. Z tego artykułu dowiecie się, kiedy rodzice powinni się wtrącać, postawić lub zredefiniować granice lub nie zgodzić się z decyzjami dziecka.
Kontrola a autonomia
Zanim przejdziemy do konkretnych sytuacji, istotne jest zrozumienie istotnej różnicy między kontrolą a autonomią. Kontrola polega na narzucaniu woli rodzica, podejmowaniu decyzji w imieniu dziecka i ograniczaniu jego wolności wyboru. Autonomia z kolei odnosi się do zdolności dziecka do podejmowania niezależnych decyzji, rozumienia konsekwencji swoich wyborów i rozwijania odpowiedzialności.
Dzieci potrzebują wsparcia od swoich rodziców, ale także potrzebują przestrzeni do nauki na własnych błędach. Autonomia pozwala im zdobywać doświadczenia, kształtować niezależność i budować pewność siebie. Dlatego tak istotne jest znalezienie równowagi między kontrolą a nadawaniem dziecku wolności.
Co zrobisz, gdy…
Twoja zdolna córka, ucząca się w jednym z najlepszych liceów w mieście zakocha się w osobie, dla której nauka nie jest żadnym priorytetem, w jej rodzinie nadużywa się alkoholu i stosuje przemoc. Córka snuje plany wspólnego zamieszkania. Co zrobisz?
Twój syn nie zamierza zdawać matury ani iść na studia. Całymi dniami siedzi przy komputerze i na pytanie, co robi ze swoim życiem, mówi, że chce zostać sławnym youtuberem. Co zrobisz?
Twoja 14-letnia córka chce iść do szkoły plastycznej i mieszkać w internacie. Masz wątpliwości, co będzie robić po takiej szkole, dodatkowo wszyscy członkowie rodziny odradzają taki wybór. Co zrobisz?
Twoje dziecko od małego uprawiało sport: łyżwy, taniec, gimnastykę. Jest aktywne, bierze udział w przedstawieniach, kocha występować przed publicznością. Ostatnio powiedziało ci, że marzy o aktorstwie, ale… nie chce iść na studia. Chce za to wyjechać w podróż dookoła świata i zrobić sobie rok przerwy (gap year). Co zrobisz?
Odniosę się do pierwszego przykładu (jeżeli będziecie chcieli poznać moje zdanie na pozostałe przypadki — napiszcie do mnie).
Młodzieńcza miłość może być bardzo intensywna. W zderzeniu z trudną sytuacją (wiemy, że obiekt uczuć naszego dziecka nie reprezentuje naszych wartości), powinniśmy działać z rozwagą i empatią, dążąc do zrozumienia i pomocy swojemu dziecku w podejmowaniu właściwych decyzji. Oto kroki, które jako rodzic podjęłabym w takiej sytuacji:
- Pierwszym krokiem byłaby szczera rozmowa z moją córką. Poznanie jej punktu widzenia jest kluczowe do zrozumienia sytuacji i jej emocji. Chciałbym dowiedzieć się, dlaczego zakochała się w tej osobie i jakie emocje ją napędzają (może motywuje nią chęć pomocy?).
- Chciałabym, aby zrozumiała potencjalne ryzyko związane z tą relacją, takie jak stosowanie przemocy i nadużywanie alkoholu w rodzinie — to może stanowić zagrożenie dla jej bezpieczeństwa.
- Przypomniałabym córce, dlaczego nauka i rozwijanie się są ważne. Chciałbym pomóc jej zrozumieć, jakie korzyści niesie ze sobą edukacja, zarówno dla jej przyszłości, jak i jej niezależności.
- Poprosiłabym o pomoc innych dorosłych (znaczące dla mojej córki osoby), którzy mogą mieć na nią wpływ, w stworzeniu bardziej wszechstronnego obrazu sytuacji.
- Jeśli uznam, że ta relacja jest szkodliwa dla mojej córki i jej przyszłości, mógłbym rozważyć ograniczenie kontaktu z tą osobą. Jednak robiłbym to ostrożnie i z rozmową z moją córką.
- Gdyby była taka potrzeba, rozważyłbym zorganizowanie wsparcia psychologicznego dla mojej córki, która być może potrzebowałaby pomocy w radzeniu sobie z emocjami i wyborem właściwej ścieżki życiowej.
- Bez względu na to, jakie decyzje podjęłaby moja córka, pozostałbym dla niej dostępna, okazywała miłość i wsparcie. Chcę, aby wiedziała, że jestem tu dla niej, niezależnie od jej wyborów.
Jasne wytyczne: bądź drogowskazem
Jednym z kluczowych elementów skutecznego rodzicielstwa jest dostarczanie jasnych i zrozumiałych wytycznych. Dzieci potrzebują wsparcia od swoich rodziców, aby zrozumieć zasady i wartości rodzinne oraz określić akceptowalne granice. Oczywiście te zasady i granice będą się zmieniać wraz z rozwojem dziecka. Dlatego ważne jest regularne rozmawianie z dzieckiem, omawianie jego wyborów i rozmawianie o konsekwencjach. Pomaga to budować zdrową komunikację i zaufanie.
Kiedy interweniować?
- Zagrożenie bezpieczeństwa: priorytetem rodziców jest zapewnienie bezpieczeństwa dziecku. Jeśli sytuacja zagraża życiu lub dobru dziecka, konieczna jest natychmiastowa interwencja. Przykłady to niebezpieczne zabawy, ryzykowne zachowania lub kontakt z potencjalnie szkodliwymi osobami.
- Zagrożenie wartości rodzinnych: jeśli decyzje dziecka stoją w sprzeczności z fundamentalnymi wartościami rodzinny, rodzice mają prawo i obowiązek wyrazić swoje zastrzeżenia. Jednak istotne jest, aby zaangażować się w rozmowę z dzieckiem i wyjaśnić, dlaczego te wartości są ważne.
- Długoterminowe konsekwencje: jeżeli decyzja dziecka może mieć istotne długoterminowe konsekwencje, warto pomóc mu zrozumieć te konsekwencje i przeanalizować sytuację razem.
- Brak umiejętności podejmowania decyzji: dzieci potrzebują okazji do nauki, ale także wsparcia w rozwijaniu umiejętności podejmowania decyzji. Jeśli dziecko wydaje się niezdolne do podjęcia rozsądnej decyzji, istotne jest, aby mu pomóc, ale bez narzucania swojej woli (przedstawienie opcji, zrobienie listy za i przeciw, rodzinna debata itp.).
Dzieci potrzebują jasnych wytycznych od swoich rodziców, ale także możliwości nauki na swoich błędach. Wiedza, kiedy interweniować, aby zapewnić bezpieczeństwo i przekazać swoje wartości, jest ważna, ale warto dać dziecku autonomię i pozwolić mu podejmować niezależne wybory. Wiem z doświadczenia, że podróż rodzicielska jest pełna wyzwań, ale także satysfakcji z obserwowania, jak Twoje dziecko rośnie i staje się odpowiedzialnym i niezależnym człowiekiem.
Na koniec podaję jeszcze kilka artykułów, do których warto zaglądnąć:
– Zasady dobrej rozmowy z nastolatkiem: https://madraochrona.pl/strefa-rodzica/zasady-dobrej-rozmowy-z-nastolatkiem/
– Jak zmotywować nastolatka do zmiany zachowania: https://www.centrumdobrejterapii.pl/materialy/jak-motywowac-nastolatka-do-zmiany-zachowania/
– Co robić, gdy nastolatek nie chce się uczyć? https://mamadu.pl/166771,jak-zachecic-nastolatka-do-nauki-prosta-i-skuteczna-metoda
– (Książka) Joanna Szulc: Kochaj i pozwól na bunt
